Hệ thống bôi trơn ô tô được ví như vòng tuần hoàn máu trên cơ thể người, bởi tầm quan trọng của nó là vô cùng đặc biệt quyết định sự hoạt động, cũng như là tuổi thọ của các chi tiết ma sát trên xe ô tô.
1. Công dụng của hệ thống bôi trơn
Tuổi thọ của động cơ phụ thuộc vào hệ thống bôi trơn và làm mát. Nếu một động cơ không được cung cấp dầu, hoặc không thể tự thoát khỏi môi trường nhiệt độ cao, chúng sẽ bị phá hủy bởi sự ma sát và nhiệt độ lớn trong một khoảng thời gian nhanh chóng.
Vì vậy mà hệ thống bôi trơn ra đời để khắc phục các vấn đề này, ngoài ra nó còn giúp cho quá trình hoạt động của động cơ trở nên hiệu quả và hoàn thiện hơn. Hệ thống bôi trơn là nguồn cung cấp đầy đủ dầu để làm mát, làm sạch, bôi trơn và cả làm kín cho động cơ, đồng thời đưa dầu đến tất cả các chi tiết cần bôi trơn trong động cơ.
2. Các Bộ phận của hệ thống làm mát động cơ
Hệ thống làm mát động cơ ô tô được cấu thành từ rất nhiều chi tiết khác nhau, nhận các nhiệm vụ khác nhau. Và để tìm hiểu tổng quan hệ thống làm mát động cơ ô tô (bằng dầu nhớt), các bạn hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngay dưới đây:
2.1. Nhớt động cơ
Dầu nhớt động cơ được chế tạo đặc biệt, dùng để bôi trơn và làm mát các bộ phận trên động cơ. Khi động cơ hoạt động, các bộ phận di chuyển và ma sát liên tục, lúc này chúng sẽ được cung cấp một nguồn dầu để làm mát và bôi trơn liên tục.
Dầu động cơ chứa ở thùng cacte được bơm dầu hút lên và đưa qua bộ lọc để loại bỏ các chất cặn bã và bụi bẩn. Dầu nhớt sau đó được di chuyển khắp các chi tiết của động cơ thông qua các đường dẫn dầu. Sau khi lưu thông hoàn thành hết chu trình thì dầu sẽ trở lại catte, và quá trình lặp đi lặp lại liên tục không ngắt quãng.
Về dầu nhớt động cơ hiện tại có rất nhiều loại khác nhau, tùy theo những hãng, những yêu cầu của động cơ về chế độ bôi trơn mà chúng ta sử dụng các dòng nhớt khác nhau. Thông thường nhớt được chia làm 2 loại là dầu nhớt cơ bản và dầu nhớt cao cấp.
Dầu nhớt động cơ cao cấp thường sẽ có tuổi thọ cao hơn, thời gian thay thế lâu hơn, giúp động cơ chạy bốc hơn, bôi trơn và bảo vệ động cơ một cách hoàn thiện hơn, nhưng vì chi phí quá cao nên chúng chỉ được sử dụng trên các dòng xe cao cấp và công suất lớn.
2.2. Bơm nhớt
Bơm nhớt là trái tim của hệ thống bôi trơn động cơ, giống như trái tim trong cơ thể con người, có nhiệm vụ lưu thông máu qua các tĩnh mạch để nuôi sống các tế bào, thì trên động cơ, bơm dầu động cơ giúp đưa dầu đi tới tất cả các chi tiết của động cơ để bôi trơn chúng.
Bơm nhớt động cơ có cấu tạo đơn giản, bao gồm 1 bánh răng chủ động và một bánh răng bị động. Bánh răng chủ động được nối với trục bơm (được dẫn động từ trục khuỷu hoặc cam). Khi động cơ hoạt động, kéo theo bơm quay và đẩy nhớt đi bôi trơn.
Bơm nhớt phải thực hiện nhiệm vụ bơm đúng áp suất giao động từ 35-80Psi, nếu áp suất quá cao hoặc quá thấp, thì chứng tỏ bơm nhớt hoặc động cơ đang gặp vấn đề. Để phát hiện điều này chúng ta có thể sử dụng thiết bị đo áp suất dầu, để xác định lỗi và khắc phục ngay, tránh hư hại đến động cơ.
2.3. Các te nhớt
Cacte nhớt được gắn ở đáy của khối động cơ có nhiệm vụ để chứa dầu nhớt động cơ. Cacte nhớt được thiết kế để chứa một lượng dầu vừa đủ để vừa bôi trơn động cơ khi nó đang lưu thông, cộng với một lượng dự trữ ở đáy. Các te nhớt còn giúp làm mát dầu khi nó tiếp xúc với không khí bên ngoài.
Đối với các động cơ ô tô ngày nay, đa số được thiết kế theo kiểu hệ thống dầu bôi trơn cacte ướt, bể chứa luôn có dầu trong đó.
2.3.1. Lọc nhớt thô
Hệ thống lọc nhớt động cơ bao gồm 2 bộ lọc đó là bộ lọc thô và bộ lọc tinh. Bộ lọc thô có nhiệm vụ lọc các thành phần tạp chất và các vật thể khác có kích thước lớn ở cacte, rồi mới chuyển đến bầu lọc tinh để loại bỏ các chất cặn bã có kích thước nhỏ hơn.
2.3.2. Cạc te khô
Các te khô được cấu tạo khá phức tạp và độ phức tạp hơn nhiều so với cacte ướt. Được ứng dụng trên hệ thống bôi trơn cưỡng bức, nhưng dầu không chứa bên trong cacte mà dầu được chứa ở một bình riêng ngoài động cơ.
Vì vậy mà hệ thống bôi trơn cacte khô phải sử dụng tới 2 bơm dầu, một bơm dùng để hút dầu từ cacte vào thùng chứa, và bơm còn lại để đẩy dầu đi bôi trơn các chi tiết động cơ.
2.4. Lọc nhớt tinh
Lọc nhớt tinh là bộ lọc nhớt cuối để nhớt được sạch nhất trước khi được đẩy đi để bôi trơn động cơ. Lọc nhớt tinh có cấu tạo bao gồm: van 1 chiều, phần tử lọc, van an toàn. Lọc nhớt được lắp ngay phía dưới của động cơ.
2.5. Bộ Làm mát nhớt
Dầu nhớt trong động cơ ô tô luôn hoạt động ở nhiệt độ cao, vì vậy mà nó không thể thiếu bộ làm mát nhớt. Bộ làm mát nhớt giúp giảm nhiệt độ cho nhớt, giảm nhiệt cho động cơ, đồng thời tăng tuổi thọ cho dầu nhớt cũng như tuổi thọ của động cơ lên mức tối đa, đặc biệt là trên những động cơ sử dụng nhiên liệu Diesel.
Khi dầu nhớt được đẩy đi bôi trơn và giải nhiệt cho động cơ, thì dầu sẽ chảy từ bơm, qua bộ làm mát rồi sau đó với tới động cơ. Một bộ làm mát dầu giống như một bộ tản nhiệt nhỏ, được gắn gần phía trước động cơ hoặc bên trong bộ tản nhiệt.
2.6. Đường nhớt
Để có thể làm mát hết toàn bộ động cơ và tăng cường tính giải nhiệt nhanh nhất, nhà sản xuất đã thiết kế các đường dẫn nhớt, được khoan liền khối trong động cơ, các đầu thông bên ngoài được chặn lại để dầu có thể đi đến tất cả các chi tiết và sau đó trở lại cacte.
2.7. Phớt nhớt
Phớt là và miếng đệm được sử dụng trong toàn bộ động cơ, phớt nhớt có nhiệm vụ ngăn chặn việc dầu nhớt rò rỉ từ trong ra ngoài, và cũng ngăn chặn các chất lỏng khác từ ngoài vào trong.
2.8. Que thăm nhớt
Để kiểm tra được mực nhớt, cũng như tình trạng của nhớt. Nhà sản xuất sử dụng que thăm nhớt như một phương pháp kiểm tra nhanh. Trên que thăm nhớt có những mực đo khác nhau để biết được mực nhớt (Min-Max).
2.9. Đèn báo áp nhớt
Tất cả các xe đều có đồng hồ đo áp suất dầu hoặc đèn báo áp suất nhớt. Đồng hồ đo dầu được vận hành bằng cơ hoặc điện và có nhiệm vụ hiển thị áp suất dầu thực tế của động cơ. Đèn báo chỉ cảnh báo cho người lái biết khi áp suất dầu thấp.
Hệ thống đèn cảnh báo nhớt về cơ bản được cấu tạo từ các mạch điện đơn giản. Đèn báo bật sáng khi cảm biến báo về hệ thống đang bị lỗi. Cảm biến này có màng ngăn được kết nối với một công tắc bên trong cảm biến.
Trong điều kiện bình thường, công tắc báo đèn được mở. Khi áp suất dầu giảm xuống dưới một mức nhất định, việc giảm áp suất sẽ khiến màng ngăn di chuyển và đóng công tắc lại, làm mạch và đồng thời đèn sáng.
3. Chẩn đoán & bảo dưỡng cơ bản
Ngoài việc động cơ bị phá hủy nhanh chóng khi dầu nhớt gặp vấn đề, thì các bạn có thể chẩn đoán dầu nhớt và hệ thống dầu nhớt đang lỗi khi thấy các hiện tượng như tiếng ồn lớn, có khói… thì lúc này cần phải kiểm tra để chăm thêm dầu hoặc thay thế chúng.
3.1. Nhớt động cơ
Nhớt động cơ được sản xuất đặc biệt để lưu thông bôi trơn và làm mát động cơ, khi kiểm tra thấy mức dầu động cơ ở mức thấp thì cần phải kiểm tra để châm thêm hoặc thay thế ngay. Thông thường dầu nhớt sẽ có điểm thay định kỳ và sau 2 lần thay nhớt là 1 lần thay lọc nhớt.
3.2. Tiêu hao nhớt
Khi hoạt động, lượng dầu nhớt tiêu hao là rất nhỏ, vì vậy khi phát hiện lượng dầu nhớt tiêu hao quá lớn bất thường cần phải kiểm tra ngay. Lúc này có thể nhớt đã rò rỉ vào bên trong động cơ do piston bị mòn, các phớt, van bị hư hỏng. Khi nhớt đi vào trong buồng đốt sẽ có hiện tượng khói thải ra màu xanh.
Mức tiêu hao nhớt Ngay cả khi dầu rò rỉ ở mức nhỏ nhất cũng có thể gây ra tiêu thụ dầu quá mức. Mất ba giọt dầu trên 100feet (30,48 m) tương đương với 2,8 lít dầu cho 1.000 dặm.
3.3. Cặn Bẩn trong nhớt
Cặn bẩn nhiều trong dầu là dấu hiệu điển hình của việc bảo dưỡng kém, lúc này trong dầu nhớt sẽ bị tích tụ bùn vàng và đóng cặn ngay bên trong động cơ. Dấu hiệu ban đầu của sự tích tụ cặn dầu là hiện tượng áp suất dầu bị thấp hơn bình thường, tăng đột biến mức tiêu thụ nhiên liệu, tăng lượng khí thải và hiệu suất của động cơ kém đi.
Cặn bẩn bắt đầu hình thành ở động cơ và trong cacte nhớt. Khi động cơ hoạt động, các hoạt động ma sát xảy cũng như các chất cháy làm sinh ra các cặn bẩn và lâu dần chúng sẽ tích tụ và hình thành lên các lớp cặn bẩn lớn.
Khi các bạn mở nắp quy láp và thấy một sự tích tụ cặn dầu bẩn nhẹ ở đây thì là bình thường, đây là do hiện tượng dầu bay hơn và ngưng tụ tạy đây. Tuy nhiên, nếu thấy có quá nhiều cặn bẩn, thì có lẽ trong động cơ cũng đã có một sự tích tụ lớn.
Việc để tích tụ cặn bẩn quá nhiều trong động cơ sẽ dẫn đến phá hủy toàn bộ các chi tiết bên trong động cơ và các hệ thống dầu.
Trên là toàn bộ những gì bạn cần tìm hiểu về hệ thống bôi trơn trên động cơ ô tô. Các bạn có thể xe xem thêm các bài viết khác, về hướng dẫn học ô tô cơ bản tại website ở những bài viết tiếp theo, hoặc kéo xuống ngay phía dưới để đọc các bài viết cũ.
Chúc các bạn có thật nhiều kiến thức bổ ích và đừng quên thường xuyên theo dõi chúng tôi, để cập nhật thêm nhiều kiến thức về sửa chữa ô tô ngày nay.